Μαθήματα Επιλογής Α’ Εξαμήνου 

Μαργαρίτα Σωτηρίου, λέκτορας

Φλώρα Μανακίδου, καθηγήτρια -Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Μαργαρίτα Σωτηρίου 

Αντικείμενο του μαθήματος αποτελεί η εξοικείωση των φοιτητών με τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της ιαμβικής, ελεγειακής αλλά και πρώιμης μελικής ποίησης. Υπό το πρίσμα της διακειμενικότητας σκιαγραφείται τόσο η τεχνική σύνθεσης όσο και τα ποιητικά μοτίβα που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε δημιουργός.

Φλώρα Μανακίδου 

1. Σχέδιο μαθήματος

• Ζητήματα του ιαμβικού είδους: ορολογία, θεματική, στόχευση, ο ρόλος του ποιητή, βιογραφική/αυτοβιογραφική διάσταση
• Γλωσσική, μετρική και πραγματολογική επεξεργασία επιλεγμένων ιαμβικών αποσπασμάτων των Αρχίλοχου, Ιππώνακτα, Καλλίμαχου.
• Ζητήματα χειρόγραφης παράδοσης : κριτικό υπόμνημα, συζήτηση διαφόρων γραφών, σύγκριση εκδόσεων, έμμεση παράδοση.
• Σύγκριση αρχαϊκού και ελληνιστικού ιάμβου. Η καλλιμαχική εκδοχή θα μελετηθεί τόσο καθ᾽εαυτήν ως προς τις αισθητικές αρχές της variatio, πολυείδειας όσο και σε άμεση συνάφεια προς τα αρχαϊκά μοντέλα (πολιτική διάσταση, αφηγηματικές φωνές και προσωπεία, λογοτεχνικές αρχές, Iωνικό vs πολυ-«εθνικό»).

1. Στόχοι μαθήματος

Μετά από την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει γνώσεις για το λογοτεχνικό είδος του ιάμβου, τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά του στη συγχρονική και διαχρονική του παρουσίαση σε δύο διαφορετικές γραμματολογικές περιόδους.

Στο πλαίσιο της συζήτησης προβλημάτων που άπτονται των ιαμβικών αποσπασμάτων οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα εκπαιδευθούν στον τρόπο χρήσης της βιβλιογραφίας πάνω σε συγκεκριμένα θέματα και στην περαιτέρω αξιοποίησή της προκειμένου να είναι σε θέση να διατυπώσουν και προσωπικές κρίσεις πάνω σε συγκεκριμένα θέματα.

3.     Διδακτέα ύλη

ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ

• Α. ΙΑΜΒΙΚΑ ΤΡΙΜΕΤΡΑ
• 19, 20-22, 23, 24, 25, 26
• Β. ΤΡΟΧΑΪΚΑ ΤΕΤΡΑΜΕΤΡΑ
• 93^α, 101, 102, 105, 107, 108, 109, 114, 115, 119, 120, 122, 128, 129, 130, 131, 133, 134
• Γ. ΕΠΩΔΑΙ ι) Λυκάμβης, αίνος I: αππ.172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180 (181), ιι) αίνος II: 185, 186, 187

* συμπληρωματικά θα γίνονται αναφορές σε άλλα αποσπάσματα

ΙΠΠΩΝΑΞ

• Α. ΧΩΛΙΑΜΒΟΙ αππ.1 (17), 2 (4a), 2Α (4b), 3 (1), 3a (2), 4 (3), 5 (26), 6 (6), 7 (27), 8 (28), 9 (29), 10 (30), 12 (20), 13 (21), 14 (22), 15 (Βούπαλος 18), 16 (Aρήτη 23), 17 (Αρήτη 24), 19 (33), 20 (8), 26 (36), 26Α (37), 27 (38), 28 (39), 29Α (118), 32 (42), 34 (43), 35 (10), 36 (44), 37 (46), 38 (47), 39 (48), 40 (49), 41 (50), 42 (7), 58 (60), 59 (61), 63 (65), 66 (32), 67 (119 incerti), 68 (66)
• Β. ΕΠΩΔΑΙ: αππ.115 (194)

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ

• απ. 191 (= Ια.1)

Τα κείμενα (και η αρίθμηση) από τις εκδόσεις

• L.West, Iambi et Elegi Graeci ante Alexandrum cantati, τόμοι 2, editio altera, aucta atque emendata, Oxford 1998 (¹1972)
• Pfeiffer, Callimachus. I. Fragmenta, Oxford 1965 (1949)

Γενικά για τον ίαμβο

Περυσινάκης, Ι. Ν. 2012 Αρχαϊκή λυρική ποίηση. Ηθικές αξίες και πολιτική συμπεριφορά στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία: προβλήματα ερμηνείας και μετάφρασης της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας: μια ερμηνευτική προσέγγιση : ανθολογία αρχαϊκής λυρικής ποίησης με βάση την αρετή και τον αγαθόν : κείμενο – μετάφραση – ερμηνεία, Αθήνα

Aloni, A.& A.Barchiesi, A. Cavarzere (eds.). 2001. Iambic Ideas: Essays on a Poetic Tradition from Archaic Greece to the Late Roman Empire, New York, Oxford

Bowie, E. L. 2001. Early Greek Iambic poetry: the importance of narrative, στον τόμο A. Caverzere, A. Aloni, A. Barchiesi (eds.), 1-27

Brown, C. G. 1997. Iambos, in D. E. Gerber D.E., A Companion to the Greek Lyric poets, Mnemosyne Suppl.173., Leiden PA3092.C66 1997 (για Αρχίλοχο και Ιππώνακτα επίσης)

Carey, C. 2009. Iambos in F. Budelmann (ed.), The Cambridge Companion to Greek Lyric, Cambridge, σσ. 149-167

Kurke, L. 2007. Archaic Lyric Poetry, στον τόμο Η.Α. Shapiro, The Cambridge Companion to Archaic Greece, Cambridge DF77.C317 2007

Lennartz, K. 2010. Iambos. Philologische Untersuchungen zur Geschichte einer Gattung in der Antike, Wiesbaden

Miralles, C. (a cura di S.Novelli & V.Citti) 2004. Studies on Elegy and Iambus, Amsterdam, σς.185-209, 210-219

Nagy, G. 1976. Iambos: Typologies of Invective and Praise, Arethusa 9: 191-205

Nagy, G. 1979. The Best of the Achaeans, Harvard, σς. 118-41

Pellizer, E. 1981/1991. Per una morfologia dela poesia giambica arcaica, στον τόμο ΟΙΝΗΡΑ ΤΕΥΧΗ, 15-29

West, M. L. 1974. Studies in Greek Elegy and Iambus, Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 14, Berlin

Rotstein, A.2010. The Idea of Iambos, Oxford

Vetta, M. 1992. Il simposio : La monodia e il Giambo, στον τόμο G.Cambiano &  L.Canfora & D.Lanza (et al., eds.). 2000. Lo spazio letterario della Grecia Antica, vol.I, La polis. Ρώμη, κυρίως 199-205 (για αρχ. ίαμβο), 177-180 (γενικά για συμπόσιο)

Γενικά για τη σχέση αρχαϊκού και ελληνιστικού ιάμβου

Acosta-Hughes, B. 2002. Polyeideia. The Iambi of Callimachus and the Archaic Iambic Tradition, Berkeley, New York, London

Ardizzoni, A. 1960. Callimaco ipponatteo, Annali delle Facolta di Lettere- Filosofia, dell’Univ. di Cagliari 28, 5-20

Bulloch, A.W. 1992. Commentary. Difference and Dissonance in Hellenistic Poetry, TAPA 122, 331-4

Bühler, W. 1964. Archilochos und Kallimachos, στον τόμο Archiloque: sept exposés et discussions, Genève & Vandoeuvres (Entretiens Fondation Hardt 10), 225-53

Cameron, A. 1992. Genre and Style in Callimachus, TAPhA 122, 305-12

Cozzoli, A.-T. 1996. Il giambi e il nuovo ἰαμβίζειν di Callimaco, Eikasmos 7, 129-47

Degani, E. 1984 (2002). Studi su Ipponatte, Spudasmata 89

*Fantuzzi M. & R.Hunter. 2002. Ο Ελικώνας και το Μουσείο. Η ελληνιστική ποίηση από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου έως την εποχή του Αυγύστου, κυρίως σς. 32-48

Hutchinson, G.O., Ελληνιστική ποίηση (μτφρ. Αθήνα 2007= 1988), 60-68

Rosen, R. M. 2007. The Hellenistic Epigrams on Archilochus and Hipponax, in P. Bing & J. S. Bruss (eds.), Brill’s Companion to Hellenistic Epigram, Leiden, 459-76

Rosen, R.M. 2007. Making Mockery. The Poetics of Ancient Satire. Classical Culture and Society, Οξφόρδη, κυρίως 172-206w

Steinrück, M. 2009. Der neue Iambos. Studien zu den Formwegen eines griechischen Diskurses im Hellenismus und der Kaiserzeit, Spudasmata 124, Hildesheim, Zürich New York  PA 189.S68 PA3114.S74 2000

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ (και μεταφράσεις)

Gerber, Douglas E. 1999. Greek Iambic Poetry. From the seventh to fifth centuries BC, Harvard Cambridge Mass. (LOEB)

D’Alessio, G. B.1996. Callimaco. Inni, Epigrammi, Ecale, τόμ.1, Μιλάνο

Degani, E. 1991. Hipponactis testimonia et fragmenta, Stuttgart-Leipzig

Degani, E. 2007. Ipponatte. Frammenti, introduzione, traduzione e note (premesa G.Burzacchini), Bologna

West, M. L. 1993. Greek Lyric Poetry. The poems and fragments of the Greek iambic, elegiac, and melic poets (excluding Pindar and Bacchylides) down to 450 B.C., transl. with introduction and notes, Οxford

Επιμέρους βιβλιογραφία ανά ποιητή

Αρχίλοχος

Dover, K.J. 1987. The Poetry of Archilochus, στον τόμο Greek and the Greeks. Collected Papers, London (= Entretiens Hardt 10, 1964), σσ. 97-121

Ο τόμος με μελέτες : Archiloque: sept exposés et discussions, Genève & Vandoeuvres (Entretiens Hardt 10), 1964

Ιππώναξ

Degani, E. 1984 (2002). Studi su Ipponatte, Spudasmata 89

Carey, C. 2008. Hipponax Narrator, Acta Antiqua 48, 89-102

Nicolosi, A. 2007 Ipponatte, Epodi di Strasburgo, Archiloco, Epodi di Colonia, Bologna

Δήμητρα Δελλή, επίκουρη καθηγήτρια

Βασίλειος Κωνσταντινόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής

Αθανάσιος Ευσταθίου, αναπληρωτής καθηγητής

Mike Edwards, καθηγητής

Διδάσκουσα: Δήμητρα Δελλή

«Όψεις της Ιστορίας της αρχαίας Ελληνικής γλωσσας»

Θα εξεταστούν επιλεγμένα ζητήματα από την ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Θα δοθεί έμφαση στις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

1. Ιστορικοσυγκριτική Γλωσσολογία.
   1. Η διαμόρφωση της ελληνικής γλώσσας (Πρωτοελληνική).
2. η δομή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας
   1. Φωνολογία της αρχαίας Ελληνικής: η προφορά της αρχαίας Ελληνικής. Τεκμήρια και υποθέσεις.
   2. Μορφολογία της αρχαίας Ελληνικής: το κλιτικό παράδειγμα των αθεμάτων ονομάτων της αρχαίας Ελληνικής.
   3. Το λεξιλόγιο της αρχαίας Ελληνικής.
3. Η αρχαία Ελληνική και οι διάλεκτοί της
   1. Προβλήματα και μέθοδοι της αρχαίας ελληνικής διαλεκτολογίας.
   2. Διάλεκτοι της αρχαίας Ελληνικής: ταξινόμηση, γεωγραφική εξάπλωση, πηγές, διαλεκτικά χαρακτηριστικά.
   3. Επιλογή διαλεκτικών (επιγραφικών) κειμένων
4. Η χρήση της διαλέκτων της αρχαίας Ελληνικής στη λογοτεχνία
   1. Η επική ποίηση και τα χαρακτηριστικά της.
   2. Η χρήση της γλώσσας στην αρχαία κωμωδία.

Διδάσκουσα: Δήμητρα Δελλή

«Όψεις της Ιστορίας της αρχαίας Ελληνικής γλωσσας»

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Adrados, F. R. 1999. Historia de la Lengua Griega. De los orígenes a nuestros días, Madrid, editorial Gredos. Ελλην. μτφρ. A. Villar Lecumberri, επιμ. Γ. Αναστασίου & Χ. Χαραλαμπάκης, Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Από τις απαρχές ως τις μέρες μας. Αθήνα: εκδ. Παπαδήμα,  2003.

Allen, W. S. 1987³. Vox graeca: The pronunciation of classical Greek. Cambridge, Cambridge University Press. Ελλην. μτφρ. Μ. Καραλή & Γ. Μ. Παράσογλου, Vox graeca: Η προφορά της ελληνικής την κλασσική εποχή. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ, 2000.

BARTONĚK, A. 2003. Handbuch des mykenischen Griechisch. Heidelberg: C.Winter.

Beekes, R. S. P. 1995. Comparative Indo-European Linguistics: An introduction. Amsterdam & Philadelphia: Benjamins. Ελλην. μτφρ. Γ. Παπαναστασίου, Σ. Τσολακίδης, Εισαγωγή στη Συγκριτική Ινδοευρωπαϊκή Γλωσσολογία. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ / ΙΝΣ / ΙΜΤ, 2004.

Bile, M. 1988. Le dialecte crétois ancien. Étude de la langue des inscriptions. Recueil des inscriptions postérieures aux IC. Paris: P. Geuthner.

BRIXHE, C. 1988. La langue de l’étranger non-grec chez Aristophane, L’étranger dans le monde grec, Actes du colloque organisé par l’Institut d’Études Anciennes, Nancy 1987. Nancy : Pres. univ. de Nancy, 113-137.

BUCK, C. D. 1955. The Greek Dialects. Grammar. Selected inscriptions. Glossary. Chicago: The University of Chicago Press.

CHANTRAINE, P. 1933 [ανατ. 1968]. La formation des noms en grec ancien. Paris : Klincksieck.

CHANTRAINE, P. 1958 [3η αναθ. ανατ.]. Grammaire homérique, I. Phonétique et Morphologie. Paris: Klincksieck.

CHANTRAINE, P. 1967². Morphologie historique du grec. Ελλην. μτφρ. Νίκου Κ. Αγκαβανάκη, Ιστορική Μορφολογία της Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, 1998².

Colvin, S. 1999. Dialect in Aristophanes. Oxford: Oxford University Press.

Colvin, S. 2007. A historical Greek Reader. Mycenaean to the Koiné. Oxford / New-York: OUP.

Delli, D. 2012. Phonologie du grec ancien: le h aspiré dans le laconien. La linguistique 48 (2), 81-91.

DUHOUX, Y. 1983. Introduction aux dialectes grecs anciens, SPILL 12. Louvain-Paris: Peeters.

Giannakis, G. (edit.) 2014. Brill Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics. T. 1-3. Boston / Leiden. http://referenceworks.brillonline.com/browse/encyclopedia-of-ancient-greek-language-and-linguisticss

GUARDUCCI, M. 1987. L’Epigrafia Greca dalle origini al tardo impero, [Roma: Instituto poligrafico e zecca dello stato, 561 p.]. Ελλ. μτφρ. Κ. Κουρεμένος, Ελληνική Επιγραφική. Από τις αρχές ως την ύστερη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2008.

HOFFMANN, Ο, A. Debrunner & Α. Scherrer. 1969. Geschichte der griechischen Sprache, I. Eλλ. μτφρ. Χρ. Συμεωνίδης, Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, 1983.

Hooker, J. T. 1980. Linear B : An introduction, Bristol, Bristol Classical Press.  Ελλην. μτφρ. Χ. ΜαραβελιΑς, Εισαγωγή στην Γραμμική Β, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1994.

Horrocks, G. 1997. Greek: A History of the Language and its Speakers. Ελλ. μτφρ. Μ. Σταύρου & Μ. Τζεβελέκου, Ελληνικά. Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006.

Inscriptiones Arcadiae, Laconicae, Messeniae, vol. V. Pars 1. Inscriptiones Laconicae et Messeniae (IG V, 1), ed. W. Kolbe, 1913. Pars 2. Inscriptiones Arcadiae (IG V, 2), ed. F. Hiller de Gaertringen, 1913.

JEFFERY, L. H. 1990². The Local Scripts of Archaïc Greece. Αναθεωρημένη έκδοση με συμπλήρωμα από τον A. W. Johnston. Clarendon Press: Oxford.

LEJEUNE, M. 1972.  Phonétique historique du mycénien et du grec ancien. Paris: Klincksieck,

PALMER, L. R. 2015. Η αρχαία ελληνική γλώσσα. Ελλην. μτφρ. / επιμέλεια Γ. Γ. Γιαννάκη. Αθήνα: εκδ. Παπαδήμα.

Ruipérez, M. S. &  J. L. Melena 1990. Los Griegos Μicénicos. Ελλην. μτφρ. Μ. Παναγιωτίδου, Οι Μυκηναίοι Ελληνες. Αθήνα:  Ινστιτούτο του Βιβλίου – Μ. Καρδαμίτσα, 1996.

SCHMITT, R. 1977. Einfürung in die griechischen Dialecte. Darmstadt: WBG.

Thomas, R. 1992. Literacy and orality in Ancien Greece, Cambridge, Cambridge  University Press, Ελλ. μτφρ. Δ. Κυρτάτας, Γραπτός και προφορικός λόγος στην Αρχαία Ελλάδα. Ηράκλειο:  Πανεπ. εκδόσεις Κρήτης, 1996.

Threatte L. (1980/1996). The Grammar of Attic Inscriptions. I-ΙΙ. Berlin & New-York: Walter de Gruyter.

Willetts R. F., 1967. The Law Code of Gortyn. Ιn Kadmos, Supplement I. Berlin.

Willi, A. 2007. The Languages of Aristophanes: Aspects of Linguistic Variation in Classical Attic Greek. Oxford.

Αρχαίες ελληνικές επιγραφές  http://epigraphy.packhum.org/allregions

Δελλή, Δ. 2013. Γλωσσικές ποικιλίες και ετερογενείς κοινότητες: Το μεσοπαθητικό απαρέμφατο στην αρχαία λακωνική διάλεκτο. Glossologia 21, 137-171. http://glossologia.phil.uoa.gr/node/99

Η μεγάλη δωδεκάδελτος επιγραφή της Γόρτυνος. 1973. Ηράκλειον Κρήτης: Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου.

Κέντρο ελληνικής Γλώσσας (Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα) http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html

ΚΟΠΙΔΑΚΗΣ, Μ. Ζ. (επιμ.). 1999. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α.

Μπαμπινιωτησ, Γ. 1985. Ιστορική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. I. Φωνολογία. II. Μορφολογία. Αθήνα.

ΜΠΑΜΠΙΝΩΤΗΣ, Γ. 2002⁵. Συνοπτική Ιστορία της ελληνικής γλώσσας με εισαγωγή στην ιστορικοσυγκριτική Γλωσσολογία. Αθήνα.

Χριστίδης, Α.-Φ. (επιμ.). 2001. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. ΙΝΣ.

Χριστίδης, Α.-Φ. 2005. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. (Σειρά: Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη μέση εκπαίδευση, 1). Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. ΙΝΣ.